Kruidentuin Actueel
10.10.2020 Wilde bertram
De tuinactiviteiten van vandaag dreigden in het water te vallen, maar de regen hield precies op tijd op en we hebben toch nog het een en ander in de tuin kunnen doen. Al was er eigenlijk niet zo heel veel te doen omdat het onkruid bijna niet meer groeit. Gelukkig zijn er nog een aantal kruiden die, in deze tijd van het jaar de moed er wel in houden, zoals bijvoorbeeld de Wilde bertram (Achillea ptarmica). De Wilde bertram is familie van het bekende Duizendblad (Acillea millefolium) en komt vrij algemeen voor in Nederland, vooral op natte gronden langs slootranden.
Achillea ptarmica
Achillea is genoemd naar Achilles, de krijgsheld van Troje die de wonden van zijn soldaten behandelde met deze plant. Ptarmica komt van het Griekse ptarmike (Nieskruid). De Nederlandse naam, Bertram, komt oorspronkelijk uit het Grieks pyrethron wat verwijst naar de brandende smaak van de wortel. In de Germaanse talen is dit verbasterd tot de persoonsnaam Bertram.
Niespoeder Er zijn slechts twee toepassingen, die ook al in de naamgeving terugkomen, die regelmatig genoemd worden; het gebruik als niespoeder en de toepassing bij kiespijn. De hele gedroogde plant (wortel, stengel en bloemen) kan tot een poeder gemalen worden dat de neus sterk kan irriteren en als niespoeder gebruikt kan worden. Hier heeft het zijn Engelse naam sneezewort (nieskruid) aan te danken. Door te niesen meende men het lichaam van ‘kwade stoffen’ te kunnen bevrijden. De Engelse herborist en aanhanger van de humorenleer Nicholas Culpeper (1616-1654) schreef in zijn boek The Complete Herbal:
"The powder of the herb snuffed up the nose, causes sneezing, and cleans the head of tough slimy humours"
Kiespijn De tweede toepassing is die bij de bestrijding van kiespijn. Kauwen op de scherp smakende wortelstok en een tijd lang in de mond houden zou tand- of kiespijn verlichten. Deze toepassing verklaart de oude Vlaamse volksnaam: Tandtcruydt.
Volksnamen Wilde Bertram kent vele (volks)namen, ook in het buitenland. In het Frans wordt het bouton d'argent (zilveren knoop) genoemd, in het Duits Papier-röschen, de Zwitsers noemen het Schnee-Balle en in België hemdenknopjes. De mooiste bijnaam heeft het in Engeland; daar droegen de bruidsmeisjes de bloemen van de Wilde bertram tot op het altaar en wensten op die manier de bruid zeven gelukkige jaren toe. Het wordt daar daarom ook wel seven-years-love genoemd.
Tenslotte Rembertus Dodonaeus die in zijn Cruyde boeck de toepassing van Wilde bertram bij blauwe plekken en kneuzingen aanbeveelt:
"Die bladeren gruen ghestooten verdrijven die blauw
gheslaghen ghevallen oft ghestooten plecken
ende doen dat gheronnen bloet sceyden,
op die plaetse die ghequetst es."
Nico Rookmaker
» Bekijk de Kruidentuin op de 3D-plattegrond
» Alle blogbijdragen van dit jaar » Breng een bezoek aan het museum
Meer artikelen Kruidentuin ActueelRubriek Nico Rookmaker Coördinator Kruidentuinlieden
Boslaan 3-5, Ter Apel [NL] Tel. +31 [0]599 581370 info@kloosterterapel.nl privacy | cookies | links | contact | mobiel
Boslaan 3-5
Postbus 139
NL-9560 AC Ter Apel
Tel. +31 [0]599 581370
Fax. +31 [0]599 587140
www.kloosterterapel.nl
info@kloosterterapel.nl