Kruidentuin Actueel
15.06.2023 Pastinaak
Deze week kunnen we bij zomerse temperaturen in de tuin aan de slag. Ook dit jaar dreigt weer een uitzonderlijk jaar te worden wat betreft de weersomstandigheden. De afgelopen weken waren al extreem droog en zonnig en de voorspellingen zijn dat we nog dagenlang van ditzelfde weer krijgen. Wanneer krijgen we weer eens een normaal jaar? Nou ja, het levert wel mooie plaatjes op. De bloeiwijzen van de pastinaak (Pastinaca sativa) in de zon zien er heel mooi uit.
Hakvrucht Pastinaca is afgeleid van het Latijnse pastinum (hak of eenvoudige ploeg), omdat de wortel vooral als hakvrucht werd verbouwd. Hakvruchten zijn gewassen die gevoelig zijn voor onkruid, en daarom moet regelmatig de hak worden gebruikt om de aarde los en onkruidvrij te houden.
Leidens Ontzet Sativa slaat op het gezaaid en verbouwd worden, dus voor voedsel. Ik lees in de Groente & Fruitencyclopedie, een boek dat ik overigens niet eerder in deze bijdrages heb geciteerd, dat pastinaak lange tijd als voorloper van de aardappel hoofdvoedsel van de gewone man was. De penwortel kon in de winter relatief eenvoudig, goed bewaard worden. Het werd en het wordt nog steeds verwerkt in hutspot. Bijvoorbeeld ter ere van het 'Leidens Ontzet'. Deze traditie verwijst naar het einde van het Spaanse beleg van de stad op 3 oktober 1574. Volgens de overlevering trok een kleine jongen, Cornelis Joppensz, op 3 oktober naar de Lammenschans, ruim een kilometer ten zuiden van de stadswallen. Maandenlang hadden hier Spanjaarden gebivakkeerd, maar die hadden inmiddels de benen genomen, uit angst voor het oprukkende water en de opstomende watergeuzen. In het verlaten legerkamp zou Joppensz een kookpot met wortelen, uien, vlees en pastinaken hebben aangetroffen. Dit maaltje werd bekend als hutspot. Ter herinnering aan deze gebeurtenis wordt in Leiden op 3 oktober nog altijd hutspot (met klapstuk) op tafel gezet.
Zaden De zaden van pastinaak kunnen toegevoegd worden aan salades, groentesoep en zuurkool. Een thee van de zaden werd in de volksgeneeskunst toegepast tegen winderigheid en maag- en darmklachten. De pastinaak komt in Nederland overigens ook in de vrije natuur voor op dijkhellingen en in wegbermen.
Dodonaeus Rembertus Dodonaeus schreef in zijn Cruyde boeck (1554) over pastinaak, die hij Moren noemt:
" Die wortelen van Moren in die spijse ghelijck die Peen ghebruyckt, gheven beeter voetsel, ende meer dan die Peen, ende sijn goet der longhene, den nieren ende der borsten. Die selve wortelen doen oock water maken, versueten die pijne van der sijden, verdrijven die winden ende weedom van den buyck, ende sijn goet den ghenen die verreckt sijn oft van binnen ghequetst oft gheborsten. Tsaet van den Moren es goet tseghen alle fenijn, ende het gheneest alle beten ende steken van alle cruypende ende fenijnnighe ghedierten met wijn ghedroncken."
Nico Rookmaker
Bronnen:
wilde-planten.nl, Groente & fruitencyclopedie, historiek.net
» Alle blogbijdragen van dit jaar » Breng een bezoek aan het museum
Meer artikelen Kruidentuin ActueelRubriek Nico Rookmaker Coördinator Kruidentuinlieden
Boslaan 3-5, Ter Apel [NL] Tel. +31 [0]599 581370 info@kloosterterapel.nl privacy | cookies | links | contact | mobiel
Boslaan 3-5
Postbus 139
NL-9560 AC Ter Apel
Tel. +31 [0]599 581370
Fax. +31 [0]599 587140
www.kloosterterapel.nl
info@kloosterterapel.nl