Exposities

» Lopende exposities » Agenda » Archief Terug naar archief

Incunabelen en oude drukken uit de Kruisherencollectie

locatieScriptorium 3D-plattegrond
datumt/m 31 oktober 2009

Bruikleen van Klooster Sint Aegten,
Erfgoedcentrum Nederlands Kloosterleven
te Sint Agatha

Op de standaard links van de toegangsdeur ziet u linksboven de Biblia latina, een Latijnse bijbel uit de Kruisherencollectie van Klooster Sint Aegten (Inc. 59). Gedrukt in 1483 te Venetië door Franciscus Renner de Heilbronn, die van 1471 tot 1486 werkzaam is geweest. Het lettertype betreft de in incunabelen veelvuldige gebruikte gotische textura.

Op de openliggende pagina staat rechtsboven in een handschrift uit midden 17e eeuw de eigendomsnotitie: Conventus S. Agatha prope Cuyc. Op laatste pagina staat voor alle zekerheid nogmaals geschreven dat het boek toebehoort aan de kruisheren van St. Agatha.

In Nederland zijn slechts twee andere exemplaren aanwezig (in de Stadsbibliotheek Maastricht en in de UB Utrecht); beide zijn incompleet.

De tweede wiegendruk treft u aan op de standaard rechts van de toegangsdeur van het Scriptorium. Afkomstig uit de bibliotheek van de kruisheren in Uden en thans behorend tot de Kruisherencollectie van Klooster Sint Aegten (Inc.102), bevat dit door Heinrich Quentell in 1480 te Keulen gedrukte boek onder de titel Super quarto libro sententiarum het commentaar van Thomas van Aquino op het destijds spraakmakende werk Sententies van Petrus Lombardis (Novara, Lombardije ca. 1100 - Parijs 20 juli 1160).

Petrus Lombardus was een vooraanstaand theoloog. Hij schreef veel commentaren op de bijbel, die leidden tot zijn belangrijkste werk: de Sententies, een compilatie bestaande uit vier delen, de Libri IV Sententiarum. Mogelijk is hij hier al in 1142 aan begonnen. In 1152 voltooide hij de eerste versie, de definitieve tekst kwam gereed in 1158. Het werd het theologisch handboek bij uitstek van de 13e tot de 16e eeuw. Het werk werd wel betwist en beschuldigd van ketterij, maar nadat Lombardus door het Vierde Lateraans Concilie in 1215 in bescherming was genomen, werd de autoriteit van het werk bekrachtigd. Mede daardoor werd dit boek het hoofdwerk van de middeleeuwse scholastiek. Belangrijk voor de katholieke kerk was dat hij het aantal sacramenten op zeven stelde. Het boek neemt in veel kwesties een middenpositie in. Elke vraag of thesis wordt gevolgd door benoeming van argumenten voor en tegen, en een eigen beargumenteerd antwoord. Iedere theoloog werd in de dertiende eeuw geacht voor het behalen van de licentia ubique docendi, het recht om overal te onderrichten, college te geven over de Sententies van Petrus Lombardus. De docent die dit college verzorgde, noemde men een sententiarius. Er zijn dan ook vele commentaren op geschreven. Naast Thomas van Aquino bijvoorbeeld ook door Bonaventura en Willem van Ockham.

Het werk bevat 108 met de hand bewerkte geïllustreerde kapitalen; de overige kapitalen zijn rood of blauw. Fraaie letter en papier.

In Nederland zijn twee andere exemplaren aanwezig, in de Stadsbibliotheek Haarlem en bij de Franciscanen in Den Bosch.

De volgende boeken betreffen een bruikleen van Klooster Sint Aegten sinds april 2008.

Rechts van vooroemde incunabel ligt Poemata, een postuum uitgegeven bundel gedichten van kruisheer Aegidius de Vrese (1596/97 - 1649/50), gedrukt in 1665 door Jodocus Kalcovius te Keulen: papier, 195 bladen, 150 x 96 mm in wit perkamenten bandje met houten platten.

Het boek bevat verschillende herinneringen aan Venlo waar De Vrese van 1621 tot begin 1623 leraar en van 1643 tot 1644 studieprefect was in het kruisherenklooster. Voorts bevat het boek een verzameling jaartalverzen en gelegenheidsgedichten. Fraaie titelprent met een knielende kruisheer.

Onder deze boeken een kruisherenbrevier in vier delen: Brevarium Cononicorum Regularium Sacri et Exempti Ordinis Sanctae Crucis. Deze dagelijkse gebedstijden werden gedrukt in 1727 door Lambertus Bertus in Maastricht. Buiten de vaste dagelijkse gebeden is aandacht voor 101 speciale kerkelijke feestdagen uit de gebruikelijke Romeinse kalender met toevoeging van specifieke feesten van kruisheren.

Service

Print deze pagina Stuur een e-mail Terug naar archief