Exposities

» Lopende exposities » Agenda » Archief Terug naar archief

De bouwgeschiedenis van Klooster Ter Apel

locatiePriorkamer 3D-plattegrond
datumt/m 19 april 2009

Klooster Ter Apel heeft een lange, zeer afwisselende geschiedenis achter de rug. Het in de Middeleeuwen opgerichte klooster bleef als enige plattelandsklooster van Noordwest-Europa overeind dankzij de verschillende functies die aan het gebouw werden toegekend. De bouw van het klooster duurde ongeveer een eeuw, maar daarmee was de bouwgeschiedenis nog lang niet ten einde.

'Apell' lag in Westerwolde en was tot 1458 eigendom van klooster Sancta Maria in Schildwolde. Het was een uithof van de premonstratenzer zusters die niet veel opleverde en op 22 februari 1458 schonken zij het aan Jacob Wiltingh, pastoor van Garrelsweer en vicaris van Loppersum. Deze schonk 'Apell' zes jaar later aan de orde van het H. Kruis op voorwaarde dat er binnen twee jaar een functionerende gemeenschap zou zijn gesticht. De eerste bewoners van 'Domus Novae Lucis' kwamen uit Bentlage in Duitsland. Zij kozen Hendrick van den Berghe als eerste prior. Na een brand in 1472 begon men met de wederopbouw en in 1501 werd de kerk gewijd.

De bouw van het klooster duurde ongeveer een eeuw. De bouwmaterialen kwamen uit de omgeving. Op het erf binnen de grachtengordel verrezen in de loop van de tijd diverse houten en stenen bijgebouwen. Het grondbezit bestond uit grond in de directe omgeving van het klooster en daarnaast uit land dat verder weg lag en werd uitgebaat door meiers.

Aan het einde van de 16e eeuw, ten tijde van de Reformatie en de Tachtigjarige Oorlog, kwam Klooster Ter Apel in oorlogsgebied te liggen en werd het van verschillende kanten belaagd. In 1593 werd Westerwolde door Willem-Lodewijk van Nassau veroverd en in 1594 werd de Reductie doorgevoerd in het noorden van Nederland. De laatste prior van het klooster, Johannes Emmen, werd de eerste hervormde predikant. Na diens dood streden Drenthe en Groningen om het eigendom van het Klooster en de strijd werd uiteindelijk in het voordeel van Groningen beslist. De stad krijgt het Klooster in 1619 en behoudt het tot 1977.

Het kloostercomplex bleef niet intact en in 1755 werd de westvleugel afgebroken. De toestand van het gebouw verslechterde zienderogen. In 1834 werden de eerste verdieping van de oost- en noordvleugel en de kap erboven afgebroken. Enkele jaren later stortten enkele gewelven in. In de 19e eeuw kwam het Klooster onder de zorg van de Rijkscommissie voor de Monumentenzorg. Na klachten over de zorgwekkende situatie wilde architect P.J. Cuypers het doksaal en de koorbanken een andere bestemming geven. Dankzij Rijksbouwmeester C.H. Peters is dat niet gebeurd.

Na herhaald aandringen vond uiteindelijk in de jaren 1930-'33 een grootscheepse restauratie plaats onder leiding van ir. C.L. de Vos tot Nederveen Cappel. Het kloostergebouw werd ontdaan van jongere bouwonderdelen en oude delen werden hersteld. De meeste ruimten werden ontdaan van het in 1883 aangebracht pleisterwerk en in de kerk werden nieuwe gewelven gemaakt.

Door de museale functie die het Klooster kreeg, moest opnieuw naar het gebouw gekeken worden. Een rondgang was namelijk niet mogelijk en dat leidde tot logistieke problemen. Het bestuur stelde uitbreiding voor. Uiteindelijk kreeg de Deense architect Johan Exner de opdracht de westvleugel te herstellen. Deze werd in 2002 opgeleverd.

Ondertussen is het Klooster klaar voor een volgende uitbreiding. Er zal weliswaar niets aan het uiterlijk van het gebouw veranderen, maar binnen zullen ruimten uit het oorspronkelijke klooster worden ingericht. Zo zullen er vanaf 2008 een scriptorium, een ziekenzaal, kloostercellen, een dormitorium en een bierbrouwerij te zien zijn.

Bijgaande foto's werden door Lunow gemaakt in de jaren twintig van de vorige eeuw en beschikbaar gesteld door Dick en Rienhard Wolf. Voor meer foto's: www.oudterapel.nl

Service

Print deze pagina Stuur een e-mail Terug naar archief